Never a frown…

_Τατιάνα Βέρμπη

Από τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα, όπου και θεσπίστηκε στις ΗΠΑ ο νόμος του Harrison περί ναρκωτικών, ως τις μέρες μας, οι μουσικοί δεν έπαψαν με τον έναν ή με τον άλλο τρόπο να αποτυπώνουν στα τραγούδια τους τη σχέση τους με τα ναρκωτικά. Από την τότε δεσπόζουσα Jazz ως τη «χρυσή» εποχή των δεκαετιών ’60-’70 και τη σημερινή rap, οι στίχοι, όταν δεν αξιολογούν αρνητικά την εμπειρία των ουσιών, εμπνέονται, εξυμνούν και περιγράφουν το high, με άλλα λόγια την ευφορία και κάθε άλλη ευεργετική τους επίδραση, στις αισθήσεις και τον ψυχισμό.

Σταχυολογούμε κάποια επαναλαμβανόμενα μοτίβα. Η προσωποποίηση της εκάστοτε ουσίας είναι ένα από αυτά. Άλλοτε ως Mary Jane (μαριχουάνα) άλλοτε ως Sandoz, ή αλλού πάλι ως η κοπέλα με τα καστανά μάτια (Brown Eyed Girl) ή με το μελαψό δέρμα, η κάθε ουσία πρωταγωνιστεί σε μια σχέση αγάπης και εμπνέει ένα λόγο ερωτικό, που τίποτα δεν έχει να ζηλέψει στα «σημεία» εκείνον που χρόνια πριν ανέλυσε ο R. Barthes στα Αποσπάσματα του ερωτικού λόγου. Αν και κυρίως εξυπηρέτησε σκοπούς που είχαν να κάνουν με τη λογοκρισία, η προσωποποίηση στα τραγούδια αυτά αποδεικνύεται ιδιαίτερα εύστοχη ως προς το εξής: δίνει την πιο πιστή ίσως περιγραφή της σχέσης που αναπτύσσει κανείς με τα ναρκωτικά. Το τραγούδι Perfect Day αποτελεί ένα ικανοποιητικό παράδειγμα. Αυτή η «υπέροχη μέρα» που περιγράφει ο Lou Reed, θα μπορούσε να έχει κυλήσει είτε συντροφιά με μια κοπέλα, είτε αγκαλιά με την ηρωίνη. Και είναι αναρίθμητα τα κομμάτια που παίζουν με την αμφισημία αυτή καθώς πολλοί είναι και οι καλλιτέχνες που κατά καιρούς έχουν αρνηθεί την παραδοχή οποιασδήποτε αναφοράς σε ουσίες στα τραγούδια τους. Ο τραγουδιστής των Stranglers, Hugh Cornwell, με αφορμή το επίμαχο Golden Brown, το λέει ξεκάθαρα: «το τραγούδι αυτό λειτουργεί σε δύο επίπεδα. Μιλάει για την ηρωίνη αλλά και για ένα κορίτσι… καθώς και τα δύο μού έχουν χαρίσει ευχάριστες στιγμές».

Αλλού πάλι, το high δεν αφορά τόσο την αλλαγή της διάθεσης και την διέγερση των αισθήσεων, αλλά προκύπτει από κάποια αλλαγή της αντίληψης και των συνειδησιακών καταστάσεων. Εδώ ο λόγος περιγράφει συχνά ένα παράξενο και ευχάριστο «ταξίδι» (trip) ψηλότερα από τον ήλιο ή βαθιά μέσα στα έγκατα του νου, όπου ανακαλύπτει κανείς, σαν την Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων, ένα πλήθος από άλλες πραγματικότητες. Είμαστε στην εποχή της ψυχεδέλειας και των παραισθησιογόνων και η εικονογραφία σφύζει από χρώματα και καλειδοσκοπικά σχήματα και ενίοτε ευαγγελίζεται την εμπειρία της απόλυτης ένωσης με τον Άλλο αν όχι με τον ίδιο τον Θεό. Στα πιο μετριοπαθή τραγούδια, η κατάσταση ευφορίας περιγράφεται σαν κάτι που εξασφαλίζει η φυσιογνωμία ενός γιατρού, o κύριος Roberts, ή πιο συχνά ο Dr. Feelgood, προκειμένου να βοηθήσει με το «μικρό κίτρινο χαπάκι» νεαρές συζύγους και μητέρες να νικήσουν την κατάθλιψη στην οποία τις έριξε η συμβατική οικογενειακή ζωή (Μothers little helper).

Στο ίδιο πνεύμα, οι λιτοί στίχοι του Feel Good hit for the summer συνταγογραφούν για πάρτη μας, το απαραίτητο καλοκαιρινό φαρμακείο: νικοτίνη, βάλιουμ, μαριχουάνα, έκσταση, αλκοόλ και κοκαΐνη κατ’ επανάληψη, είναι ό,τι ακούει κανείς επί 3 σχεδόν λεπτά.

Τέλος, μια ιδιαίτερη μνεία στην rave και acid house κουλτούρα η οποία γεννήθηκε στα club του Μάντσεστερ κατά τα τέλη της δεκαετίας του’80 για να εξαπλωθεί γρήγορα σε όλο το κόσμο προωθώντας όσο καμία άλλη κουλτούρα την «ομαδική ευφορία» μέσα από μια συμπαιγνία της βιομηχανίας της μουσικής και εκείνης των ναρκωτικών. Μπορεί εδώ οι στίχοι να λένε λίγα, αλλά τα ατελείωτα πάρτι και η κατανάλωση τόνων MDMA (ecstasy) έδωσε σε εκατομμύρια πιτσιρίκια μια δυνατή γεύση «ευφορίας» που πολλές φορές διαρκούσε από την Παρασκευή το βράδυ ως τη Δευτέρα το πρωί. Σε ό,τι αφορά τη σχέση ναρκωτικών και μουσικής, ο Rod Stanley, εκδότης του αγγλικού μουσικού περιοδικού Dazed & Confused, είναι κατηγορηματικός: «αν ένα νέο ναρκωτικό κάνει την εμφάνισή του σήμερα, αύριο κιόλας θα ξεπηδήσει μια νέα μουσική σκηνή».

Μέχρι τότε, απολαύστε! (το σχετικό playlist που ετοιμάσαμε για σας στο youtube) http://www.youtube.com/user/euphoria0111

ΚΟΝΤΕΙΝΕΡ #13, αφιέρωμα: ευφορία

κυκλοφορεί τη Δευτέρα 10 Ιανουαρίου μαζί με την Ελευθεροτυπία