Έχω ένα όνειρο (όπου σκουπίζει τα δάκρυά μου ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ)

Έχω ένα όνειρο σήμερα. Έχω ένα όνειρο ότι μια μέρα οι γειτονιές του μίσους, που τα χείλη όσων μετατρέπουν την αποξένωσή τους σε βία στάζουν λόγια μισαλλοδοξίας και άρνησης, θα αναπλαστούν σε μια κατάσταση όπου μαύρα αγόρια και κορίτσια θα μπορούνε να κρατιούνται χέρι χέρι με άσπρα αγόρια και κορίτσια και να περπατάνε τους δρόμους σαν αδέρφια. Έχω ένα όνειρο σήμερα.

Απόσπασμα από άρθρο της Άτζελας Δημητρακάκη

Κοντέινερ #17, κυκλοφορεί Δευτέρα 6 Ιουνίου με την Ελευθεροτυπία

Ο Fellini, ο Rubini και ο Τουρίστας

Βγαίνω με μια γκόμενα που δεν με καυλώνει, αλλά μ’ αρέσει, είναι in, είναι lifestyle. Τα βράδια που δεν μου σηκώνεται, κουβεντιάζουμε, και μου λέει να πάω σ’ έναν ειδικό. Θα πάρω τα lifestyle φάρμακα και θα παντρευτώ την ξενέρωτη. Αν βγάλεις το style από το life η μητρόπολη θα ερημώσει. Το στυλ είναι εργοστάσιο. Η ζωή είναι εφεύρεση.

Απόσπασμα από άρθρο του Δημήτρη Δαλδάκη

Κοντέινερ #17, κυκλοφορεί Δευτέρα 6 Ιουνίου με την Ελευθεροτυπία

ΟΜΟΤΙΜΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ / ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ ΓΝΩΣΗΣ

(ΤΡΟΠΟΙ ΥΠΑΡΞΗΣ ΤΟΥ «ΚΟΙΝΟΥ»)

Peer production / Knowledge Communities
(Modes of being in Common)

ΤΡΙΤΗ 31 ΜΑΙΟΥ
19.00μμ
Αμφιθέατρο Μ318, κτίριο Μπουμπουλίνας
Σχολή Αρχιτεκτόνων Ε.Μ.Π
Πατησίων 42

Ανοικτή συζήτηση

Πέτρος Λινάρδος (κοινότητες γνώσης)

και Γιώργος Παπανικολάου (ομότιμη παραγωγή)

Συντονιστής: Δημήτρης Παπαλεξόπουλος

(Στα πλαίσια των Δράσεων της Σχολής Αρχιτεκτόνων Ε.Μ.Π. και του μαθήματος «Το δικτυακό παράδειγμα και ο (κοινός) χώρος», του ΔΠΜΣ Σχεδιασμός – Χώρος – Πολιτισμός, Διδάσκοντες: Δ. Παπαλεξόπουλος, Α. Σταυρίδου)

Η παρουσίαση – διάλογος – ανοικτή συζήτηση προτείνεται σε συνέχεια της ανοικτής παρουσίασης «Χαρτογραφώνας τα Κοινά Αγαθά, Αθήνα» (5 Απριλίου 2011), σε μια προοπτική συνέχισης της συζήτησης γύρω από την έννοια του «κοινού» και των «κοινών αγαθών». Η ομότιμη παραγωγή θέτει το ζήτημα της εξόδου από την κρίση με την προβολή ενός νέου μοντέλου παραγωγής. Οι Κοινότητες Γνώσης ανοίγουν το θέμα της πολιτικής μετεξέλιξης του Δημόσιου Πανεπιστήμιου στην μετά τον μετα-φορντισμό εποχή, σε μια προσπάθεια εξόδου από τα αδιέξοδα που το οδηγεί παγκόσμια η σημερινή νεοφιλελεύθερη πολιτική.

Πώς να ζήσω;

Οι μηνιαίες υπενθυμίσεις των περιοδικών lifestyle πουλούσαν φρέσκο γυμνό κρέας, υποκλίνονταν σε οτιδήποτε επιτύγχανε, χωρίς ποτέ να δώσουν έναν ορισμό της επιτυχίας, αναμασούσαν την άποψη ότι η ζωή έχει σχέση με την ιδιοκτησία και τις τρέχουσες ηδονές που πρέπει να γευτείς, ότι η ζωή είναι μικρή για να είναι θλιβερή, ότι η ζωή τελικά είναι μια φετιχιστική διαδικασία που μπορούν να τη γευτούν μόνο όσοι έχουν χρήματα.

Ο Γιώργος Βαλαής για το αφιέρωμα.

Κοντέινερ #17, κυκλοφορεί Δευτέρα 6 Ιουνίου με την Ελευθεροτυπία

Αγανάκτηση: Νέα Διαχείριση Πάθους

του Μιχάλη Μπαρτσίδη


Πήγα στην συγκέντρωση διαμαρτυρίας σχετικά αργά, κατά τις 9 παρά είκοσι. Είχε πολύ κόσμο και απ’ ότι κατάλαβα κατά τις 8 περίπου είχε πάρα πολύ κόσμο, ήταν το πικ. Έχω ένα μέτρο να κρίνω συγκεντρώσεις στον Λευκό Πύργο: πόσος κόσμος ανεβαίνει και κατεβαίνει την Εθνικής Αμύνης που είναι ο δρόμος του σπιτιού μου. Είναι ο απόλυτος δρόμος που οδηγεί στην πλατεία του Λευκού Πύργου από τότε που σχεδιάστηκε ως Λεωφόρος Χαμιδιέ, μετά στα χρόνια του διχασμού και σε όλες τις μετέπειτα ιστορικές στιγμές. Άλλο Πλατεία Αριστοτέλους και άλλο Πλατεία Λευκού Πύργου. Η πρώτη είναι μια πανέμορφη πλατεία με άνοιγμα στη θάλασσα αλλά πλατεία σχεδόν περίκλειστη. Όταν ήρθε μια στενή μου φίλη το 80 στη Θεσσαλονίκη, γοητεύθηκε τόσο πολύ από την ομορφιά της Αριστοτέλους που ρώτησε αν μπορούμε να πηγαίνουμε εκεί κάθε μέρα, δηλαδή αν επιτρέπεται η είσοδος. Κάτι σαν μουσείο. Αντιθέτως η Πλατεία Λευκού Πύργου είναι μια διαρκής ροή, «Η» βόλτα στην παραλία και στους παρακείμενους ανοιχτούς χώρους. Όταν γίνεται εκεί διαμαρτυρία ή συγκέντρωση δεν μπορεί παρά να συνδυάζεται κα με διασκέδαση, συνάντηση, σουλατσάρισμα κλπ. Μέχρι τώρα γινόντουσαν πανηγυρισμοί για την κατάκτηση αθλητικών τροπαίων καθόσον ο συμβολισμός ήταν προφανής, "μπροστά από τον Λευκό Πύργο". Τώρα έγινε για κοινωνικοπολιτικό ζήτημα και είχε μεγάλη ανταπόκριση και επιτυχία.

Το ότι το κάλεσμα έγινε από "ανώνυμη" ομάδα στο fc για μένα ήταν παράγοντας αξιοπιστίας, ενδιαφέροντος και αυθεντικής επικοινωνίας. Ακούω μερικούς να λένε ότι δεν συμμετείχαν διότι δεν ήξεραν "ποιος καλεί και τι θέλει να πετύχει"; Υπάρχει κάποιου είδους καχυποψία που προέρχεται από μια αντίληψη ότι κάποια Υποκείμενα, κάποια Κέντρα και μόνο αυτά μπορούν ή έχουν την δύναμη να καλέσουν ή να προκαλέσουν μια κινητοποίηση. Εγώ πήγα ακριβώς γιατί δεν υπήρχε κάτι τέτοιο και ακριβώς από την δημιουργική μου περιέργεια να δω πώς φτιάχνεται κάτι από την αρχή, εκ του μηδενός και αποκτά το νόημα και τη σημασία του από την συμμετοχή όλων. Δεν υπάρχει νόημα εκ των προτέρων ΠΟΤΕ. Αμηχανία ναι, ανοιχτότητα ναι, δυναμικό- δυνατότητες- τάσεις ναι, υπήρχαν αλλά αυτά ήταν τα θετικά. Μου είπε εκεί ένας γνωστός «καλό για αρχή αλλά δεν έχει κάτι δυναμικό». Άλλη φίλη μου λέει: " καλό αλλά αυτό συμβαίνει με τα "αυθόρμητα", δεν έχουμε τι να κάνουμε εδώ". "Ποια διαμαρτυρία; μου λέει μια τρίτη φίλη. Εγώ δεν άκουσα τίποτε, πολύ σιωπηλή είναι». Της απαντώ ότι επτά ή δέκα χιλιάδες σώματα που κινήθηκαν εκεί δεν μπορεί να είναι παρά ότι πιο εύγλωττο θα περίμενε κανείς.

Συνεχίζοντας την "ανταπόκρισή" μου θέλω να αναφερθώ σε ορισμένα σημεία. Πρώτον, ότι ήταν πράγματι "αντιπολιτική" και αυτό κατά τη γνώμη μου είναι θετικό. Η πολιτική όπως την ξέρουμε απορρίπτεται μετά λόγου γνώσεως όπως πχ η πυρηνική ενέργεια δηλαδή με τη μορφή "όχι ευχαριστώ". Δηλαδή η πολιτική είναι μια επι-κοινωνι(α)κή λειτουργία που αν δεν μας κάνει σε αυτή τη μορφή πρέπει να επινοήσουμε μια άλλη, τελεία. Δεν είναι μια αναντικατάστατη άπαξ δια παντός καθορισμένη λειτουργία, αλλάζει μετασχηματίζεται κλπ. δεν γίνεται πάντοτε με τον ίδιο τρόπο, ούτε έχει πάντοτε την ίδια έννοια. Αλλιώς γινόταν στην Γαλλική επανάσταση, αλλιώς στον καιρό του Μαρξ(ταξική) αλλιώς πρέπει να γίνεται στις μέρες μας. Δεν καταργούνται οι προηγούμενες μορφές αλλά και δεν αρκούν. Δεν έχω κανένα πρόβλημα με το «πέρα από χρώματα, ταμπέλες, ιδεολογίες» που έλεγε το κάλεσμα γιατί το κατανοώ ως μια προϋπόθεση επιτυχίας. Με άλλα λόγια, πιο τολμηρά για μένα που είμαι αριστερός, έχει πιθανότητα επιτυχίας οτιδήποτε δεν είναι «φορτωμένο σημασία» από την χρεοκοπημένη έννοια μιας «αριστερής ιδεολογίας και πολιτικής». Δεν νομίζω ότι ο κόσμος, τα άτομα και οι ομάδες που συμμετέχουν είναι «χωρίς ιδεολογίες» αντίθετα είναι τόσο απροκατάληπτοι και αδέσμευτοι από παγιωμένες αντιλήψεις που είναι η μόνη ελπίδα να γεννήσουν ιδεολογίες άξιες της λέξης και ζωντανές.

Δεύτερον, ότι ήταν ειρηνική δηλαδή πέρα και μετά τον Δεκέμβρη ή έστω ως εναλλακτική μορφή σε αυτόν. Αυτό το σημείο είναι πολύ σημαντικό και πολύ θα ήθελα να το συζητήσω για να το κατανοήσω καλύτερα.

Τρίτον, τι μπορεί να σημαίνει "αγανακτισμένοι"; Ο όρος είναι δάνειος από τις ισπανικές πλατείες και μπορεί να φέρνει σημασίες από άλλες παραδόσεις οι οποίες για μένα είναι καλοδεχούμενες. Αγανακτισμένος σημαίνει ότι έχω χάσει την υπομονή μου με κάτι και το απαξιώνω πλέον, ότι έχουν γίνει πάρα πολλά και δεν πάει άλλο. Μπορεί να σημαίνει έκφραση της δυσαρέσκειας μου(disaprova που άκουσα να λεν οι Ιταλοί) και πάνω απ΄ όλα σημαίνει : ΝΕΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΟΥ ΠΑΘΟΥΣ, είμαι αγανακτισμένος και ωστόσο μέσα από τις εμπειρίες μου έχω βρει μια άλλη σχέση με την οργή. Στην ουσία αυτό μάλλον σχετίζεται με μια μετακαταθλιπτική διαχείριση της έντασης, της πίεσης, του φόβου. Αυτό ήταν το βασικό που είδα: επιτέλους να βγούμε έξω, να βρεθούμε μεταξύ μας, να κάνουμε κάτι, να επικοινωνήσουμε ώστε να ενδυναμωθούμε, ώστε να ανεβεί η αυτοεκτίμησή μας. Στη φοβερή συνέλευση έπαιρναν το λόγο αριστεριστές, από τους καλούς που σέβονται τις νέες μορφές, και έλεγαν: καλά όσα λέμε αλλά δεν πρέπει να μείνομε στα λόγια. Πρέπει να έχουμε αποτελέσματα» δεν καταλαβαίνουν οι δυστυχείς ότι ο κόσμος μιλούσε για να επικοινωνήσει και να αλληλοστηριχθεί και ότι αυτό ήταν ήδη το μέγα αποτέλεσμα: η συγκρότηση μιας νέας πολιτικής υποκειμενικότητας.

Τέλος, νομίζω ότι φάνηκε μια νέα πρακτική υπευθυνότητας: έχω την ευθύνη των επιλογών μου αφού σκέφτομαι και κρίνω κάθε στιγμή τι μας παίρνει και τι όχι, τον συσχετισμό δυνάμεων που λέμε, τι επιθυμώ για τώρα, ότι δεν είμαι δεσμευμένος σε απόλυτες αρχές και εκκλησίες- κόμματα, φτιάχνω κάθε φορά την πολιτική στιγμή με τη συμμετοχή μου. Αυτό σχετίζεται νοηματικά με το "φύγετε" που ήταν και σύνθημα τόσο στις αραβικές εξεγέρσεις όσο και στην ισπανική. Υπευθυνότητα είναι η γνώση ότι δεν υπάρχει άλλος τρόπος να λυθεί το πρόβλημα, ότι δεν υπάρχει κανείς που μπορεί να μου το λύσει παρά να ξεκινήσουμε ελεύθερα μέσα από συνευρέσεις σε μια «εκκλησία του δήμου».

Προσωρινό Συμπέρασμα : καθόλου αμήχανο αντίθετα πάρα πολύ εύγλωττο για μένα ήταν το χτεσινό γεγονός.

Τυνησία: Blog αρνείται βραβείο θεσμοθετημένο από την κυβέρνηση του Μπαχρέιν

(re - post από το http://el.globalvoicesonline.org/2011/05/1911)

Το βραβευμένο τυνησιακό blog Nawaat τιμήθηκε με το Αραβικό Βραβείο eContent του 2011, στην κατηγορία e-Συμπερίληψη και Συμμετοχή. Το Αραβικό eContent διοργανώνεται και χρηματοδοτείται από την κυβέρνηση του Μπαχρέιν. Η ομάδα του Nawaat, ενός ομαδικού blog που ενημέρωνε ενεργά τον κόσμο για την Τυνησιακή Εξέγερση που ανέτρεψε την δικτατορία του Zain Al Abideen Ben Ali, αρνήθηκε να παραστεί στο Bahrain IT Expo 2011 για να παραλάβει το βραβείο από τον Σείχη Mohammed Bin Mubarak Al Khalifa, αναπληρωτή πρωθυπουργό του Μπαχρέιν και Διευθυντή της Ανώτατης Επιτροπής Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών. Η κίνηση έγινε σε διαμαρτυρία για τις πρακτικές λογοκρισίας της κυβέρνησης του Μπαχρέιν, και τηνσύλληψη bloggers και ακτιβιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Το Nawaat εξέδωσε την ακόλουθη ανακοίνωση, όπου εξηγούσε γιατί η ομάδα αρνήθηκε το βραβείο:

Εφόσον το Βραβείο eContent χορηγείται επίσημα από την Αρχή Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης του Μπαχρέιν, και καθώς η στάση του Nawaat υπήρξε πάντα ενάντια σε κάθε μορφής υποστήριξη από κυβερνητικές οργανώσεις, απορρίπτουμε αυτό το βραβείο σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τις πρακτικές διαδικτυακού φιλτραρίσματος της κυβέρνησης του Μπαχρέιν, την σύλληψη δεκάδων bloggers κι ακτιβιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων και το αυθαίρετο μπλοκάρισμα εκατοντάδων ιστοσελίδων και blogs επικριτικών προς αυτήν και προς τη βασιλική οικογένεια.

Επιπλέον, η Αρχή Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης του Μπαχρέιν δεν είναι σε θέση να αποφασίσει ποιά ιστοσελίδα δικαιούται να κερδίσει το Αραβικό Βραβείο eContent 2011 ή να το απονείμει, ιδίως στην κατηγορία e-Συμπερίληψη & Συμμετοχή. Η κατάσταση των ψηφιακών ελευθεριών του Μπαχρέιν αντίκειται στην ίδια την ουσία της e-Συμπερίληψης & Συμμετοχής.

Το 2011, οι Ρεπόρτερς Χωρίς Σύνορα απένειμαν στο Nawaat το βραβείο Netizen 2011 για την κάλυψη της τυνησιακής λαϊκής επανάστασης, από την αρχή της ακόμα. Στους συντελεστές του blog απονεμήθηκε επίσης το Bραβείο New Media 2011 της ΜΚΟ Index On Censorship, για το έργο τους Tunileaks, που “αποκάλυψε την έκταση της βαθιά ριζωμένης διαφθοράς σε πολλά επίπεδα της τυνησιακής ζωής”, σύμφωνα με την οργάνωση, και το οποίο εμπνεύστηκαν από το Wikileaks.

Στο Twitter, η απόφαση του Nawaat να αρνηθεί το βραβείο έγινε δεκτή με επευφημίες.

Ο Τυνήσιος blogger και δημοσιογράφος Haythem Elmekki έγραψε:

Respect aux gars de @nawaat qui ont refusé le e-Content Arab Award, offert par le gouvernement meurtrier et despotique du Bahreïn.

Respect στα Παιδιά του Nawaat που αρνήθηκαν το Αραβικό Βραβείο e-Content, που τους πρόσφερε η δολοφονική και δεσποτική κυβέρνηση του Μπαχρέιν

Η Ισραηλινή Elizabeth Tsurkov προσθέτει:

Wow, σέβομαι απίστευτα την ομάδα του @Nawaat που αρνήθηκε αυτό το βραβείο!

Ο Hasan Habib ευχαριστεί το blog:

@nawaat من شعب البحرين… شكراً لكم شكراً لكم

Εκ μέρους του λαού του Μπαχρέιν… σας ευχαριστώ, σας ευχαριστώ

Και στο Nawaat, η ανακοίνωση της μη αποδοχής του βραβείου προσέλκυσε πάνω από 300 σχόλια μέχρι στιγμής.

κοντέινερ #16

Continental Drift Επιμέλεια στήλης, Ηλίας Μαρμαράς

Το παρακάτω απόσπασμα είναι από το βιβλίο A Thousand Plateaux, των Gilles Deleuze και Felix Guattari. Συγκεκριμένα σε απόσπασμα από το κεφάλαιο με τίτλο <<1227 – Πραγματεία περί νομαδολογίας: η πολεμική μηχανή>>, μπορεί κανείς να δει πως οι συγγραφείς στην ανάλυση τους για τις μορφές του κράτους όπως διαμορφώνονται σαν διαφορά σε Ανατολή και Δύση, προέβλεψαν με ένα τρόπο τα σημερινά τεκταινόμενα στο Αραβικό τόξο. Η έμφαση εδώ δίνεται στους τρόπους, που το έδαφος, οι συνιστώσες που το συνθέτουν, και διαμορφώνουν την εντός του κίνηση επιζητώντας τον ελέγχο του, δομούν τελικά τις μορφές της κρατικής εξουσίας και τις ικανότητες ανασύνθεσης της ή όχι. Η νομαδολογία, δηλαδή η θεώρηση της κίνησης που παίρνει η επιθυμία, είναι το κλειδί των μεταμορφώσεων ή της στατικότητας των κρατικών δομών. Είτε αυτά αφορούν τις εξελικτικές μορφές που χαρακτηρίζουν τις εμφανίσεις του κράτους στη Δύση (και στις πολεμικές μηχανές της), είτε αφορά στις διαδοχικές μορφές δεσποτισμού που ιστορικά βλέπουμε να διαδέχονται η μία την άλλη στο Ισλαμικό τόξο είτει στον τρόπο που εννοεί -π.χ ο δεσποτισμός του Καντάφι- τη χρήση του εδάφους και τον πολεμικό εξοπλισμό των φυλών που <<απαρτίζουν το κράτος του>>.

Κράτη και επαναστάσεις στη Δύση και στην Ανατολή^∗

Ζιλ Ντελέζ – Φελίξ Γκουαταρί

Μετάφραση Άκης Γαβριηλίδης

Ο λείος ή νομαδικός χώρος είναι ανάμεσα σε δύο γραμμωτούς χώρους: εκείνον του δάσους, με τις κάθετες γραμμές βάρους του^. εκείνον της γεωργίας, με την ορθογώνια κατάτμησή του και τις γενικευμένες παράλληλες γραμμές του, τη βλάστησή του που έγινε ανεξάρτητη, την τέχνη του να αποσπά το δέντρο και την ξυλεία από το δάσος. Αλλά «ανάμεσα» σημαίνει επίσης ότι ο λείος χώρος ελέγχεται από αυτές τις δύο πλευρές του που τον περιορίζουν, που αντιτίθενται στην ανάπτυξή του και του αναθέτουν όσο το δυνατόν περισσότερο ένα ρόλο επικοινωνίας, ή αντιθέτως ότι στρέφεται εναντίον τους, κατατρώγοντας το δάσος από τη μία πλευρά, αποσπώντας από την άλλη τις καλλιεργημένες γαίες, εκφράζοντας εμφατικά μία δύναμη μη επικοινωνιακή ή δύναμη απόκλισης, σαν μία «σφήνα» που μπήγεται. Οι νομάδες στρέφονται πρώτα εναντίον των ανθρώπων του δάσους και των ορέων, έπειτα ξεχύνονται πάνω στους γεωργούς. Εκεί υπάρχει κάτι σαν το ανάποδο ή το εξωτερικό της μορφής-κράτος –αλλά με ποια έννοια; Η μορφή αυτή, ως καθολικός και σχετικός χώρος, προϋποθέτει έναν ορισμένο αριθμό συνιστωσών: δάσος-εκχέρσωση^. γεωργία-ορθογώνια κατάτμηση^. κτηνοτροφία υποταγμένη στη γεωργική εργασία και στη διατροφή των εδραίων πληθυσμών^. σύνολο επικοινωνιών πόλης-υπαίθρου (πόλεως-νομού^∗∗) στη βάση του εμπορίου. Όταν οι ιστορικοί διερωτώνται για τους λόγους της νίκης της Δύσης κατά της Ανατολής, επικαλούνται κυρίως τα παρακάτω χαρακτηριστικά που είναι γενικώς εις βάρος της Ανατολής: αποδάσωση αντί εκχέρσωσης, απ’ όπου απορρέουν μεγάλες δυσκολίες για την εξαγωγή ή έστω την απόκτηση ξυλείας^. καλλιέργεια τύπου «ορυζώνας και κήπος» αντί για βλάστηση δέντρων και πεδιάδα^. κτηνοτροφία που σε μεγάλο βαθμό ξεφεύγει από τον έλεγχο των εδραίων πληθυσμών, σε βαθμό που αυτοί στερούνται το ζωικό δυναμικό και την κρεοφαγία^. χαμηλή περιεκτικότητα σε επικοινωνία της σχέσης πόλης-υπαίθρου, απ’ όπου απορρέει ένα πολύ πιο άκαμπτο εμπόριο. Από αυτό βέβαια δεν θα συμπεράνουμε ότι η μορφή-κράτος απουσιάζει από την Ανατολή. Αντιθέτως, χρειάζεται μία σκληρότερη βαθμίδα για να συγκρατεί και να συνενώνει τις διάφορες συνιστώσες, οι οποίες διαπερνώνται από διανύσματα φυγής. Τα κράτη έχουν πάντοτε την ίδια σύνθεση^. αν μάλιστα υπάρχει μια αλήθεια στην πολιτική φιλοσοφία του Χέγκελ, είναι ότι «κάθε κράτος φέρει μέσα του τις ουσιώδεις στιγμές της ύπαρξής του». Τα κράτη δεν αποτελούνται μόνο από ανθρώπους, αλλά από δάση, πεδιάδες ή κήπους, από κτήνη και εμπορεύματα. Υπάρχει μία ενότητα σύνθεσης όλων των κρατών, αλλά τα κράτη δεν έχουν όλα ούτε την ίδια εξέλιξη ούτε την ίδια οργάνωση. Στην Ανατολή, οι συνιστώσες είναι πολύ πιο απομακρυσμένες, αποσυνδεδεμένες, πράγμα που επιβάλλει μία μεγάλη ακίνητη Μορφή για να τις συγκρατεί μαζί: τα «δεσποτικά μορφώματα», ασιατικά ή αφρικανικά, συνταράσσονται από αδιάκοπες εξεγέρσεις, αποσχίσεις, αλλαγές δυναστειών, οι οποίες όμως δεν θίγουν το αμετάβλητο της μορφής. Αντιθέτως, στη Δύση, η διαπλοκή των συνιστωσών καθιστά δυνατούς μετασχηματισμούς της μορφής-κράτος μέσω επαναστάσεων. Είναι αλήθεια ότι η ιδέα της επανάστασης είναι η ίδια αμφίσημη^. είναι δυτική στο βαθμό που παραπέμπει σε ένα μετασχηματισμό του κράτους^. αλλά είναι ανατολική στο βαθμό που προβάλλει μία καταστροφή, μία εξάλειψη του κράτους. Το ζήτημα είναι ότι οι μεγάλες αυτοκρατορίες της Ανατολής, της Αφρικής και της Αμερικής, προσκρούουν σε μεγάλους λείους χώρους οι οποίοι διεισδύουν μέσα τους και διατηρούν τις αποστάσεις ανάμεσα στις συνιστώσες (ο νομός δεν γίνεται ύπαιθρος, η ύπαιθρος δεν επικοινωνεί με την πόλη, η μεγάλη κτηνοτροφία είναι υπόθεση των νομάδων κ.λπ.): υπάρχει άμεση αντιπαράθεση του κράτους της Ανατολής με μία νομαδική πολεμική μηχανή. Η πολεμική αυτή μηχανή θα καταστεί δυνατό να περιοριστεί στο δρόμο της ενσωμάτωσης, και να προχωρά μόνο μέσα από την εξέγερση και την αλλαγή δυναστείας^. είναι όμως αυτή που επινοεί το όνειρο και την πραγματικότητα της εξάλειψης, ως νομάς. Τα κράτη της Δύσης είναι πολύ πιο προφυλαγμένα στον γραμμωτό τους χώρο, έχουν ως εκ τούτου πολύ περισσότερο εύρος για να συγκρατούν τις συνιστώσες τους, και έρχονται μόνο έμμεσα αντιμέτωπα με τους νομάδες, μέσω των μεταναστεύσεων που οι τελευταίοι πυροδοτούν ή των οποίων παίρνουν τη μορφή.

Ένα από τα θεμελιώδη καθήκοντα του κράτους είναι να γραμμώνει το χώρο στον οποίο βασιλεύει, ή να χρησιμοποιεί τους λείους χώρους ως μέσο επικοινωνίας στην υπηρεσία ενός γραμμωτού χώρου. Όχι μόνο το να νικήσει το νομαδισμό, αλλά να ελέγξει τις μεταναστεύσεις, και γενικότερα να επιβάλει μία ζώνη δικαιωμάτων σε ένα ολόκληρο «εξωτερικό», στο σύνολο των ροών που διασχίζουν την οικουμένη, αποτελεί ζωτική υπόθεση για κάθε κράτος. Πράγματι, το κράτος, παντού όπου μπορεί, γίνεται αξεχώριστο από μια διαδικασία αιχμαλώτισης ροών κάθε είδους, πληθυσμών, εμπορευμάτων ή ανταλλαγών, χρήματος ή κεφαλαίων κ.λπ. Και πάλι απαιτούνται σταθερές διαδρομές, προς κατευθύνσεις σαφώς ορισμένες, που περιορίζουν την ταχύτητα, που ρυθμίζουν τις κυκλοφορίες, που σχετικοποιούν την κίνηση, που μετρούν μέχρι τις λεπτομέρειές τους τις σχετικές μετακινήσεις των υποκειμένων και των αντικειμένων. Εξ ου η σημασία της θέσης του Πωλ Βιριλιό, όταν δείχνει ότι «η πολιτική εξουσία ενός κράτους είναι πόλις^∗, police [αστυνομία], δηλαδή οδικό δίκτυο», και ότι «οι πύλες της πόλης, τα φοροφυλάκια και τα τελωνεία της είναι φράγματα, φίλτρα στη ρευστότητα των μαζών, στην ισχύ διείσδυσης μεταναστευτικών αγελών», προσώπων, κτηνών και αγαθών. Η βαρύτητα, gravitas, είναι η ουσία του κράτους. Όχι ότι το κράτος αγνοεί την ταχύτητα, κάθε άλλο^. έχει όμως ανάγκη ακόμα και η πιο γρήγορη κίνηση να πάψει να είναι η απόλυτη κατάσταση ενός κινητού που καταλαμβάνει έναν λείο χώρο, για να γίνει ο σχετικός χαρακτήρας ενός «κινούμενου» που πηγαίνει από ένα σημείο σε ένα άλλο μέσα σε ένα γραμμωτό χώρο. Με αυτή την έννοια, το κράτος δεν παύει να αποσυνθέτει, να ανασυνθέτει και να μετασχηματίζει την κίνηση, ή να ρυθμίζει την ταχύτητα. Το κράτος ως επόπτης δρόμων, οδικός μετατροπέας ή ανταλλάκτης: πρβλ. συναφώς και το ρόλο του μηχανικού. Η απόλυτη ταχύτητα και κίνηση δεν είναι χωρίς νόμους, αλλά οι νόμοι αυτοί είναι εκείνοι του νομού, του λείου χώρου που τον ξεδιπλώνει, της πολεμικής μηχανής που τον ενοικεί. Αν οι νομάδες σχημάτισαν την πολεμική μηχανή, το έκαναν εφευρίσκοντας την απόλυτη ταχύτητα, όντας «συνώνυμο» της ταχύτητας. Και κάθε φορά που υπάρχει κάποια επιχείρηση κατά του κράτους, απειθαρχία, ταραχές, ανταρτοπόλεμος ή επανάσταση ως πράξη, θα έλεγε κανείς ότι αναδύεται και πάλι μια πολεμική μηχανή, ότι ένα νέο νομαδικό δυναμικό εμφανίζεται, με ανασυγκρότηση ενός λείου χώρου ή ενός τρόπου να υπάρχεις μέσα στο χώρο σαν να ήταν λείος (ο Βιριλιό υπενθυμίζει τη σημασία του εξεγερτικού ή επαναστατικού θέματος «να επικρατείς στο δρόμο»^∗∗). Με αυτή την έννοια είναι που η απάντηση του κράτους είναι να γραμμώνει το χώρο, ενάντια σε κάθε τι που τείνει να του ξεφύγει. Το κράτος δεν ιδιοποιήθηκε την ίδια την πολεμική μηχανή χωρίς να της δώσει τη μορφή της σχετικής κίνησης: έτσι συνέβη με το μοντέλο του φρουρίου ως ρυθμιστή της κίνησης, το οποίο ακριβώς υπήρξε και το σημείο όπου σκόνταφταν οι νομάδες, ο ύφαλος και η ασπίδα πάνω στην οποία κατέληγε και συντριβόταν η απόλυτη στροβιλική κίνηση. Αντίστροφα, όταν ένα κράτος δεν καταφέρνει να γραμμώσει τον εσωτερικό ή τον γειτονικό του χώρο, οι ροές που τον διασχίζουν παίρνουν αναγκαία τη μορφή μιας πολεμικής μηχανής που κατευθύνεται εναντίον του, και που αναπτύσσεται σε έναν λείο χώρο εχθρικό ή εξεγερμένο (έστω και αν άλλα κράτη μπορεί να εισχωρούν εκεί και να θέτουν τις δικές τους γραμμώσεις). Αυτή την περιπέτεια γνώρισε η Κίνα η οποία, προς το τέλος του 14^ου αιώνα, παρά την πολύ υψηλή τεχνική της όσον αφορά τα πλοία και τη ναυσιπλοΐα, απομακρύνθηκε από τον τεράστιο θαλάσσιο χώρο της, είδε τότε τις εμπορικές ροές να στρέφονται εναντίον της και να συμμαχούν με την πειρατεία, και δεν μπόρεσε να αντιδράσει παρά μόνο με μια πολιτική ακινησίας, μαζικού περιορισμού του εμπορίου, πράγμα που ενισχύει τη σχέση αυτού του τελευταίου με μια πολεμική μηχανή.

^∗ Aπόσπασμα από το βιβλίο Mille Plateaux, Éd. de Minuit, Paris 1980, σ. 477-480 (κεφ. 12 με τίτλο «1227 – Traité de nomadologie : la machine de guerre » [1227 – Πραγματεία περί νομαδολογίας: η πολεμική μηχανή]. Ο τίτλος και οι σημειώσεις με αστερίσκο προστέθηκαν από τον μεταφραστή.

^∗∗ Στο πρωτότυπο οι ελληνικές λέξεις με λατινικά στοιχεία: «polis-nomos». Αυτός ο nomos εδώ δεν είναι ο κανόνας δικαίου, αλλά έχει σχέση με το έτυμο του νομαδισμού. Έκανα την επιλογή να το αποδώσω με τη λέξη νομός η οποία επιτρέπει τη διαφοροποίηση από το νόμο-loi και διατηρεί τη σύνδεση με το νέμειν/ νέμεσθαι και την (κατα/δια)νομή.

Αυτή η αντιπαράθεση Ανατολή-Δύση ήδη από το Μεσαίωνα (συνδεδεμένη με το ερώτημα: γιατί ο καπιταλισμός στη Δύση και όχι αλλού;) ενέπνευσε ωραίες αναλύσεις στους σύγχρονους ιστορικούς. Πρβλ. ιδίως Fernand Braudel, Civilisation matérielle et capitalisme [Υλικός πολιτισμός και καπιταλισμός], Armand Colin, σ. 108-121^. Pierre Chaunu, L'expansion européenne du XIIIe au XVe siècle [Η ευρωπαϊκή επέκταση από το 13^ο ως το 15^ο αιώνα], PUF, σ. 334-339 («Γιατί η Ευρώπη; Γιατί όχι η Κίνα;»)^. Maurice Lombard, Espaces et réseaux du haut Moyen Âge [Χώροι και δίκτυα του ύστερου Μεσαίωνα], Mouton, κεφ. VII (και σ. 219: «Αυτό που στην Ανατολή αποκαλείται αποδάσωση, στην Ανατολή αποκαλείται εκχέρσωση^. η πρώτη βαθιά αιτία της μετατόπισης των κέντρων κυριαρχίας από την Ανατολή στη Δύση είναι λοιπόν μια γεωγραφική αιτία, ο συνδυασμός δάσος-ξέφωτο αποδείχθηκε ότι είχε ισχυρότερο δυναμικό από το συνδυασμό έρημος-όαση»).

Οι παρατηρήσεις του Μαρξ πάνω στα δεσποτικά μορφώματα στην Ασία ή την Αφρική επιβεβαιώνονται από τις αφρικανικές αναλύσεις του Gluckman (Custom and Conflict in Africa [Έθιμο και σύγκρουση στην Αφρική], Oxford): ταυτόχρονα αμετάβλητο της μορφής και μόνιμη εξέγερση. Η ιδέα ενός «μετασχηματισμού» του κράτους μοιάζει αρκετά δυτική. Παραμένει το γεγονός ότι η άλλη ιδέα, η ιδέα μιας «καταστροφής» του κράτους, παραπέμπει πολύ περισσότερο στην Ανατολή, και στις συνθήκες μιας νομαδικής πολεμικής μηχανής. Όσο και αν παρουσιάζουμε τις δύο αυτές ιδέες ως διαδοχικές φάσεις μιας επανάστασης, είναι πολύ διαφορετικές και δύσκολα συμβιβάζονται, συνοψίζουν δε την αντίθεση μεταξύ σοσιαλιστικών και αναρχικών ρευμάτων του 19^ου αιώνα. Το δυτικό προλεταριάτο το ίδιο θεωρείται από δύο οπτικές γωνίες: καθόσον πρέπει να κατακτήσει την εξουσία και να μετασχηματίσει τον κρατικό μηχανισμό, πρόκειται για την οπτική μιας δύναμης εργασίας, αλλά, καθόσον θέλει ή θα ήθελε μία καταστροφή του κράτους, πρόκειται για την οπτική μιας δύναμης αποεδαφικοποίησης. Ακόμα και ο Μαρξ ορίζει τον προλετάριο όχι μόνο ως αλλοτριωμένο (εργασία), αλλά ως αποεδαφικοποιημένο. Ο προλετάριος, από αυτή την τελευταία άποψη, εμφανίζεται ως ο κληρονόμος του νομάδα μέσα στον δυτικό κόσμο. Και όχι μόνο πολλοί αναρχικοί επικαλούνται νομαδικά θέματα φερμένα από την Ανατολή, αλλά κυρίως η αστική τάξη του 19^ου αιώνα πρόθυμα ταυτίζει προλετάριους και νομάδες, και εξομοιώνει το Παρίσι με μια πόλη στοιχειωμένη από τους νομάδες (πρβλ. Louis Chevalier, Classes laborieuses et classes dangereuses [Εργαζόμενες τάξεις και επικίνδυνες τάξεις], L.G.F., σ. 602-604).

Βλ. Lucien Musset, Les invasions, le second assaut [Οι εισβολές, η δεύτερη έφοδος], P.U.F.: για παράδειγμα, την ανάλυση των τριών «φάσεων» των Δανών, σ. 135-137.

^∗ Η ελληνική λέξη με λατινικά στοιχεία.

Paul Virilio, Vitesse et politique [Ταχύτητα και πολιτική], εκδ. Galilée, σ. 21-22 και passim. Η «πόλη» όχι μόνο είναι αδιανόητη ανεξάρτητα από τις εξωτερικές ροές με τις οποίες εμπλέκεται, και των οποίων την κυκλοφορία ρυθμίζει, αλλά επιπλέον και συγκεκριμένα αρχιτεκτονικά σύνολα, για παράδειγμα το φρούριο, είναι πραγματικοί μετασχηματιστές, χάρη στους εσωτερικούς τους χώρους που επιτρέπουν μία ανάλυση, μία παράταση ή μία αποκατάσταση της κίνησης. Ο Βιριλιό συνάγει από αυτό ότι το πρόβλημα δεν είναι τόσο εκείνο του εγκλεισμού όσο εκείνο του οδικού δικτύου ή της ελεγχόμενης κίνησης. Ο Φουκώ ήδη ανέλυε με ανάλογο τρόπο το θαλάσσιο νοσοκομείο ως πολλαπλασιαστή και ως φίλτρο: βλ. Surveiller et punir [Επιτήρηση και τιμωρία], σ. 145-147.

^∗∗ Στο γαλλικό «κινηματικό» λεξιλόγιο, η έκφραση αυτή (tenir la rue) είναι πολύ τρέχουσα και χρησιμοποιείται για να δηλώσει ότι τα μέλη μιας συγκεκριμένης πολιτικής/ κοινωνικής τάσης έχουν επιβάλει την παρουσία τους στους δρόμους μιας πόλης (σε αντιδιαστολή με τα «γραφεία»), είναι σε θέση να πραγματοποιούν διαδηλώσεις, καταλήψεις κ.λπ. και να εκτοπίζουν άλλες ανταγωνιστικές. Μπορούμε να σκεφτούμε παραδείγματα ανάλογων εκφράσεων στα ελληνικά όπως π.χ. «Οι νόμοι καταργούνται στο δρόμο», «Στο δρόμο στο δρόμο να σπάσουμε τον τρόμο» κ.ο.κ.

Σχετικά με την κινεζική –και την αραβική- ναυσιπλοΐα, τους λόγους της αποτυχίας τους, και τη σημασία του ζητήματος αυτού ως προς το «φάκελο» Δύση-Ανατολή, βλ. Braudel, ό.π. σ. 305-314, και Chaunu, σ. 288-308.