Στον Πλατωνικό Διάλογο «Φαίδρος» περιγράφεται ένα περιστατικό σύμφωνα με το οποίο συναντήθηκαν ο Σωκράτης με τον Φαίδρο και, για να δροσιστούν, διέσχισαν τα κρυστάλλινα νερά του ποταμού Ιλισσού ώστε να φθάσουν σε ένα μέρος κατάλληλο για συζήτηση και περισυλλογή. Ήταν η εποχή της κλασικής Αθήνας, όταν στο παριλίσσιο τοπίο κυριαρχούσαν τα διάφανα νερά του ποταμού ασκώντας την ευεργετική επίδρασή τους στο περιβάλλον και διαμορφώνοντας έναν ειδυλλιακό χώρο που ενέπνευσε τους ανθρώπους να τοποθετήσουν εκεί λατρείες θεοτήτων των υδάτινων τοπίων και της φύσης, όπως ήσαν οι Μούσες, οι Νύμφες, ο Πάνας, η Άρτεμις Αγροτέρα, η Δήμητρα. Μέρος αυτού του φυσικού και ανθρωπογενούς τοπίου ήταν ένας αρχαίος ναός του 5ου αι. π.Χ., που σωζόταν ως το 1778 όταν καταστράφηκε από τον βοεβόδα Χατζή Αλί Χασεκή. Τα σχέδια του ναού κυκλοφόρησαν από τους Stuart και Revett σε όλη την Ευρώπη επιδρώντας στο κίνημα του νεοκλασικισμού. Σήμερα, το παριλίσσιο τοπίο έχει καταληφθεί από την πυκνή άναρχη δόμηση της σύγχρονης πόλης. Στη θέση του αρχαίου ναού ένα αδόμητο οικόπεδο, το οποίο σκοπίμως παρέκαμψε η χάραξη της λεωφόρου Αρδηττού, απομένει σήμερα ως μνημείο ενός σημαντικού κομματιού της αθηναϊκής Κληρονομίας του Νερού. Η σύγχρονη εικόνα της περιοχής έρχεται σε πλήρη αντιδιαστολή με τις αρχαίες περιγραφές, αποδεικνύοντας με τον πιο εύγλωττο τρόπο τη διαφορετική στάση της σύγχρονης εποχής απέναντι στο υδάτινο στοιχείο και στα μνημεία του. Τα μνημεία της Κληρονομιάς του Νερού μας διδάσκουν ότι στην αρχαιότητα το υδάτινο στοιχείο ήταν πάντα παρόν στις δραστηριότητες των ανθρώπων, φέρνοντάς τους πιο κοντά στον φυσικό κόσμο και στην ιδέα της αξιοποίησης των φυσικών πόρων για ποικίλους σκοπούς. Ήδη από τη Μυκηναϊκή Εποχή, τον 13ον αι.π.Χ., στην Ακρόπολη των Αθηνών λήφθηκε ειδική μέριμνα για την εξασφάλιση ύδρευσης χωρίς να απαιτείται έξοδος από το κυκλώπειο τείχος σε καιρό πολιορκίας. Κατασκευάστηκε κάθοδος μέσα στον βράχο που οδηγούσε σε δεξαμενή συγκέντρωσης των ομβρίων υδάτων, κατασκευή που αποδεικνύει τη σημασία που απέδιδαν ήδη από τότε στην κατά το δυνατόν αποτελεσματικότερη εκμετάλλευση των υδάτινων πόρων. Στη συνέχεια της ζωής της αρχαίας πόλης αναπτυξιακά έργα, όπως κρηναία οικοδομήματα και υδραγωγεία τροφοδοτούν με νερό τους πολίτες και τις λειτουργίες της πόλης, πηγή «ύδατος καθαρού» σε σπηλιά μέσα στον βράχο στην κλιτύ της Ακρόπλης έγινε το επίκεντρο του ιερού του Ασκληπιού, του θεού-ιατρού της αρχαιότητας, αποτελώντας βασικό στοιχείο της λατρείας του. Επίσης, το νερό διαμόρφωνε με ποικίλους τρόπους τις εγκαταστάσεις πνευματικής και σωματικής εκγύμνασης των νέων. Τα αρχαία γυμνάσια (Ακαδημία Πλάτωνος, Λύκειο Αριστοτέλους, Κυνόσαργες), σε αντίθεση με την εντελώς διαφορετική εικόνα που δίδουν σήμερα οι θέσεις τους, ήσαν εγκατεστημένα σε ελεύθερους χώρους κοντά στα νερά των αθηναϊκών ποταμών, που ήσαν απαραίτητα για την τροφοδοσία και διατήρηση των κήπων και των αλσών όπου οι νέοι ασκούνταν, εκπαιδεύονταν δίπλα σε φιλοσόφους και θεράπευαν το σώμα σε λουτρικές εγκαταστάσεις. Το υδάτινο στοιχείο, όμως, τροφοδότησε ήδη από πολύ παλαιά και άυλες εκφάνσεις του πολιτισμού, όπως οι μύθοι. Στο Ερέχθειο, η «Ερεχθηίς θάλασσα», το φρέαρ του αλμυρού νερού που ανέβλυσε όταν ο Ποσειδών χτύπησε το βράχο με την τρίαινα υπενθυμίζει ακόμη και σήμερα τον αρχαίο μύθο και την άρρηκτη σχέση της Αθήνας με το υδάτινο στοιχείο της θάλασσας. Οι αρχαίες λιμενικές εγκαταστάσεις και η εξέλιξη του τύπου της τριήρους στο ταχύτερο πλοίο που εξασφάλιζε την υπεροχή της αρχαίας πόλης συνιστούν αρχιτεκτονικά και τεχνολογικά μνημεία, δείγματα μιας κληρονομιάς της οποίας η σύγχρονη πόλη δεν είναι άμεσα κοινωνός, καθώς σήμερα έχει αρκετά αποδυναμωθεί η άλλοτε ισχυρή σύνδεση των Αθηναίων με τη θάλασσα. Τα αθηναϊκά μνημεία της Κληρονομιάς του Νερού αποδεικνύουν ότι έργα ανάπτυξης και προόδου μπορούν να είναι ταυτόχρονα και έργα πολιτισμού και μας διδάσκουν το σεβασμό απέναντι σε ένα αγαθό, το νερό, το οποίο σήμερα σπαταλάμε αλόγιστα και επιτρέπουμε να εξαφανισθεί από την πόλη μας. Στις 18 Απριλίου εορτάζεται, κατόπιν πρότασης του Διεθνούς Συμβουλίου Μνημείων και Τοποθεσιών (ICOMOS) που υιοθετήθηκε και από την UNESCO το 1983, η Παγκόσμια Ημέρα Μνημείων. Για το 2011 η «Πολιτιστική Κληρονομιά του Νερού» τίθεται στο επίκεντρο του εορτασμού. Στόχος είναι η ενημέρωση του κοινού για την πολυμορφία και ποικιλομορφία αυτής της κληρονομιάς του νερού, η ευαισθητοποίηση του κοινού ώστε να γνωρίσει τα μνημεία του νερού που πολλές φορές βρίσκονται πολύ κοντά του, να διδαχθεί από αυτά, να ενδιαφερθεί για τη συνέχιση και διατήρηση αυτής της Κληρονομιάς, να αφυπνισθεί σχετικά με τον κίνδυνο απώλειας υλικών και άυλων στοιχείων που αποτελούν χαρακτηριστικά της ταυτότητάς του.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου