Αφιέρωμα: ΕΙΚΟΝΑ

Photoshop me not

Πρωί στο αυτοκίνητο στο δρόμο για τη δουλειά. «Κοίτα, αυτός δεν μοιάζει με τον Pete Townshend στα νιάτα του;», μου λέει ο Ίωνας γελώντας από τη θέση του οδηγού, δείχνοντάς μου μια διαφημιστική αφίσα νυχτερινού κέντρου διασκεδάσεως γνωστό σε πολύ κόσμο ως ο Μπάμπης της Κηφισιάς. «Συγνώμη, αλλά μου δείχνεις τον 60χρονο (και βάλε) Μάκη Χριστοδουλόπουλο!», του απαντώ.

Ω, ναι! Το photoshop κάνει θαύματα. Και χρησιμοποιείται χωρίς μέτρο και με πολύ πάθος όταν πρόκειται για φωτογραφίσεις μόδας, διαφημιστικές καμπάνιες, πολιτικούς, editorial στα περιοδικά. Άνθρωποι που μοιάζουν όλο και πιο πολύ με ζόμπι, χωρίς ηλικία, χωρίς γραμμές έκφρασης, χωρίς ατέλειες, χωρίς συναίσθημα. Ηθοποιοί που δείχνουν πιο νέες και από όταν ήταν πιτσιρίκες διαφημίζουν προϊόντα ομορφιάς. Ακόμα και γνωστές καλλονές και πανέμορφοι άντρες πρέπει να δείχνουν όχι απλώς όμορφοι, αλλά υπεράνθρωποι.

Όσο για τον φωτογράφο; Μόνος του δεν πάει πουθενά, απαραίτητο συμπλήρωμα ο ειδικός στο ρετούς. Γιατί γίνονται όλα αυτά, και μάλιστα σε τόσο υπερβολικό βαθμό; Η δύναμη της εικόνας έγκειται στο ότι είναι αυτό που μένει τελικά, χαράσσεται στο μυαλό, και μάλιστα όσο επαναλαμβάνεται τόσο πιο πολύ μας μένει. Η τέλεια εικόνα τέλειων ανθρώπων που φυσικά κυκλοφορούν στην τέλεια τελειότητά τους χρησιμοποιώντας την τέλεια κρέμα για το πρόσωπο, φορώντας το τέλειο φόρεμα, κρατώντας την τέλεια τσάντα. Τι να κάνουμε, προσπαθούμε να τους μοιάσουμε κι εμείς οι κοινοί θνητοί, φθαρτοί στον πλανήτη Γη, κάνοντας δίαιτα, γυμναστική, πηγαίνοντας κομμωτήριο, αισθητικό, καταναλώνοντας μάταια όμως... Μένει μόνο να φωνάξουμε, καθρέφτη καθρεφτάκι μου, photoshop me!

Αρχίζω από το photoshop και τον ιλουστρασιόν κατασκευασμένο κόσμο του για να περάσω στο σύμπαν των εικόνων, στο σύμπαν που μας περιβάλλει. Σε αυτό το τεύχος που έχει αφιέρωμα στην εικόνα, μιλάμε ακριβώς γι’ αυτό το βάσανο της εικόνας, της δικής μας και των άλλων, την εξουσία της πάνω μας αλλά και τη δική μας απέραντη ελευθερία στη σημερινή εποχή να κατασκευάζουμε τις δικές μας εικόνες και εκδοχές του κόσμου μας. Μιλώντας για photoshop, για παράδειγμα, δεν πρέπει να ξεχνάμε το αντίστοιχό του πρόγραμμα για το ελεύθερο λογισμικό GIMP (GNU Image Manipulation Program), διαθέσιμο στον καθένα. Χρησιμοποιείται ευρέως, όχι από τη «βιομηχανία του θεάματος» αλλά από όλους, αριστερούς, επαναστάτες, εξεγερμένους, υποστηρικτές της αυτοδιάθεσης και αυτοδιαχείρισης, πολέμιους του συστήματος!
Την ίδια στιγμή, στην εποχή της αυτοκρατορίας της εικόνας, έρχονται το βιβλίο, η λογοτεχνία, η ποίηση, η αφήγηση, ο γραπτός λόγος, να χωρέσουν πού; Υποτάσσονται στην εικόνα ή τη διαμορφώνουν;

Και τελικά ποια είναι η εικόνα που έχει ο καθένας από εμάς για τον κόσμο; Είναι η εικόνα του κόσμου ένα παζλ από εκατομμύρια πίξελ που φτάνει στην οθόνη μας από τις αεροφωτογραφίες της Google ή οι εικόνες φρίκης και καταστροφής (ή ακόμα και ελπίδας) από τα ειδησεογραφικά πρακτορεία και τα μπλογκ;

Είναι ο κόσμος μας μια επιλεκτική υποκειμενική ανασύνθεση από αψεγάδιαστες ψηφιακές εικόνες ή είναι όσα έχουμε φυλαγμένα κάπου μέσα μας: τα βιβλία, ένα απόκομμα εφημερίδας, οι μουσικές, τα σκοτάδια μας, όσα αντικρίσαμε και όσα ελπίζαμε πως θα αντικρίζαμε, όσα αποσπασματικά θυμόμαστε και με τη φαντασία ανακατασκευάζουμε –οι αγαπημένοι μας– πανέμορφοι και αγέραστοι απλά και μόνο επειδή τους αγαπήσαμε;

Η συνολική εικόνα μας, η ζωή μας: Στιγμιότυπα και φωτογραφίες βγαλμένες όχι από το ψηφιακό σύμπαν αλλά από μια παλιά μηχανή πολαρόιντ. Εικόνες, που όσο και να τις περάσουμε από ρετούς θα «χάνουν» πάντοτε κάτι, θα παραμένουν τσαλακωμένες, αλλοιωμένες και ελαττωματικές και γι’ αυτό ακριβώς αναντικατάστατες.

Ευγενία Μπόζου

Γράφουν: Ηλίας Μαρμαράς, Δάφνη Δραγώνα, Δημήτρης Γκινοσάτης, Διονύσης Καββαθάς, Δημήτρης Παπαχρήστος, Ιριάννα Δεδούλη-Λιανάκη, Γιώργος Βαλαής, Μάνος Σιφονιός, Γιώργος Λαμπράκος, Δημήτρης Δαλδάκης, Vilem Flusser (αποκλειστική προδημοσίευση του δοκιμίου του "Η ψηφιακή φαινομενικότητα), Tijana Prodanovic

Ακόμη στο Κοντέινερ:
Βλέμμα: Κινηματογράφος, θέατρο, χορός, εικαστικά, gender, πόλη, μουσική, διαδίκτυο, ρεπορτάζ.
Και οι μόνιμες στήλες στο "Τετράδιο": Νάνος Βαλαωρίτης, Λένα Κιτσοπούλου, Άντζελα Δημητρακάκη, Δικηγόροι με γυαλιά, Ζωή Κωνσταντοπούλου, Άκης Γαβριηλίδης, Raul Vaneigem, Θανάσης Αλευράς.